Tirit, Sivas mutfağının önemli bir yemeği olarak öne çıkıyor. Anadolu’nun bağrından çıkan bu lezzetli yemek, özellikle soğuk kış günlerinde sıcak bir alternatif sunuyor. Tirit, ince doğranmış lavaşın üzerine az tuzlu et suyu ve tavuklu pilavla servis edilen bir yemek olarak biliniyor.
Trit yapmak için gerekli malzemeler arasında kuzu eti, pilavlık pirinç, tereyağı, domates, biber, soğan ve baharatlar yer alıyor. Tirit yaparken, etin iyice piştiğinden ve pirincin kıvamlı, lezzetli bir pilav olduğundan emin olmak gerekiyor.
Tritin yapımı oldukça kolaydır. İlk olarak, kuzu eti doğranır ve tencereye konulur. Et suyu çıkıp evde kaldıraç şeklinde adlandırdığımız aşağı-yukarı hareketlerle pişirilir. Ardından, ince doğranmış soğan, biber ve domatesler eklenir ve 10-15 dakika daha pişirilir. Tavuklu pirinç pilavı de hazırlanır ve pişirme işlemi tamamlandığında lavaşın üzerine servis edilerek tirit yapımı tamamlanmış olur.
Sivas’ta tiritin en iyi yapıldığı restoranlar arasında, Tiritci Mehmet Usta ve Tokat Tiritçisi Özkan Usta gibi mekanlar bulunuyor. Her restoranın kendi yöresel tarifi olduğundan, her damak tadına uygun tirit bulmak mümkündür.
Tirit sadece lezzetli bir yemek değil, aynı zamanda sağlıklı bir besin kaynağıdır. Etin içeriğinde bulunan protein ve pirincin karbonhidrat içeriği sayesinde tirit, yüksek enerji verir ve açlık hissinizi uzun süre yenmenize yardımcı olur. Tiritin faydaları arasında dimağ sağlığını koruma, kandaki şeker seviyelerini dengeleme ve vücudu nemlendirme gibi birçok etkiler sayılabilir.
Malzemeler
Tirit yapmak için ihtiyacınız olan malzemeler oldukça basit. İşte tirit yapmak için gerekli olan malzemeler:
- 1 adet tavuk göğsü
- 1 adet tavuk but
- 3-4 adet baget ekmek
- 1 çay bardağı nohut
- 1 çay bardağı pirinç
- 2 adet soğan
- 4 yemek kaşığı tereyağı
- 2 yemek kaşığı tuz
- 1 yemek kaşığı karabiber
- 1 tatlı kaşığı kırmızı biber
- 1 yemek kaşığı nane
- 6 su bardağı su
Tüm malzemeleri hazırladıktan sonra, tirit yapımına başlayabilirsiniz.
Nasıl Yapılır?
Tirit yapımı oldukça basittir ve kısa sürede hazırlanabilir. İşte adım adım tirit yapımının tarifi:
1. Öncelikle eti şeritler halinde doğrayın ve tencereye alın. Üzerine su ekleyin ve kaynatın.
2. Kaynayan suyun üzerine bir kaşık tuz ekleyin ve eti kısık ateşte pişirin.
3. Et pişerken, diğer yanda ekmekleri küçük küp şeklinde doğrayın ve tavada kızartın. Ekmekler kızarana kadar karıştırın.
4. Pişen eti servis kaselerine alın ve üzerine ekmekleri ilave edin.
5. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökerek servis edin.
Püf noktaları:- Eti pişirirken üzerinde biriken köpükleri ara ara alın.- Kızartılacak ekmeklerin cinsine dikkat edin. Ekmekler taze olmalı ve kalın dilimlenmiş olmamalıdır.- Sarımsaklı yoğurdun üzerine tereyağı dökmeden önce ısıtın.- Servis yapmadan önce tiritin 10-15 dakika dinlenmesini sağlayın. Bu sayede lezzeti daha da artacaktır.
Tirit yaparken dikkat edilmesi gereken bu püf noktalarını uyguladığınızda lezzeti tam kıvamında olan bir tirit elde edebilirsiniz.
Tirit Nerede Yenir?
Sivas, tiritin en lezzetli yapıldığı şehirlerden biridir. Bu yüzden tirit yemek isteyenler için önerilebilecek pek çok restoran ve lokanta bulunmaktadır. Bunların arasında en çok tercih edilenler ise, Sivas’ın tarihi mekanlarından birisi olan Şifalı Kaplıcalar’da bulunan Şifalı Restoran, Rıdvan Usta’nın işlettiği Tirit Usta ve Şifacı Kazım Usta’nın yemekleriyle ünlü Şifalı Paşa Restoranı’dır. Bu restoranların yanında, tiritin en güzel örneklerini sunan diğer restoranlar ise Tiritkeyf, İbrahim Amca’nın Tiriti, Canabad Tirit Evi, Taş Ocakbaşı ve Şimşekler Restoranı’dır. Bu mekanlar, Sivas’a gelen turistlerin de uğrak noktası haline gelmiştir.
Tiritin Tarihçesi
Sivas mutfağı, Türk mutfağının en zengin ve özgün mutfaklarından biridir. Sivas, kültürel ve tarihi dokusu kadar zengin bir yemek kültürüne de sahiptir. Bu yemeklerden biri de tirit yemeğidir. Tirit yemeği, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, askerlerin yemek ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan ve günümüze kadar gelen bir yemektir. İlk olarak kuyruk ya da kemikli etler ile yapılan tirit yemeği, zamanla pekmez, soğan, un ve sarımsak gibi malzemelerle zenginleştirilerek bugünkü lezzetine kavuştu. Sivas mutfağının en önemli yemekleri arasında sayılan tirit yemeği, yörede mutlaka denenmesi gereken lezzetler arasındadır.
Alternatif Tirit Tarifleri
Tiritin birçok farklı yapım şekli bulunmaktadır. Örneğin, Bahriye Tiriti yaparken genelde beyaz et kullanılırken, Kelle Paça Tiritinde kelle paça gibi farklı malzemeler kullanılır. Bahriye Tiriti yapmak isteyenler için önerimiz, tavuklu bir tirit yapmalarıdır. Tavuklu tirit yapmak oldukça kolaydır ve evde rahatlıkla hazırlanabilir. Malzemeler olarak tavuk, terbiye, ekmek dilimleri ve tuz kullanılır. Tavuğu haşladıktan sonra kemiklerini ayırın. Ekmekleri küp şeklinde doğrayın. Tavuklu terbiyeyi hazırlayın. Hazırlanan tüm malzemeleri servis tabağına koyun ve sıcak olarak tüketin.
Bir diğer alternatif tirit tarifi ise yayla çorbası tiritidir. Yayla çorbası tiritinde, yayla çorbasından artan ekmekler kullanılır. Malzemeler olarak kırmızı et, ekmek, yoğurt, tereyağı, sarımsak ve tuz kullanılır. Ekmekler küp şeklinde doğranır ve yağda kızartılır. Kırmızı et haşlanarak kemikleri ayıklanır ve didiklenir. Yoğurt, sarımsak ve tuz karıştırılır. Servis tabağına kızartılmış ekmekler, didiklenmiş kırmızı et ve yoğurt karışımı sırayla konulur ve tiritiniz hazır.
Son olarak, gulyaşı tiriti de oldukça lezzetlidir. Gulyaşı tiriti için malzemeler, kırmızı et, patates, soğan, sarımsak, domates, biber, tuz ve baharatlar kullanılır. Tüm malzemeler küçük küçük doğranarak bir tencereye koyulur ve pişirilir. Pişirilen malzemeler blendırdan geçirilir ve ekmeklerin üzerine dökülerek servis edilir. Bu alternatif tirit tarifleri ile sofranıza farklı lezzetler katın!
Sunum Önerileri
Tirit, lezzetiyle kendine hayran bırakan bir yemektir. Servis edilirken de göz doldurmaya devam eder. Tiriti daha da lezzetli hale getirmek için çeşitli sunum önerileri uygulanabilir.
Tirit servis edilirken üzerine yoğurt gezdirilerek sunulabileceği gibi yanında da yoğurt eklenebilir. Ayrıca ince doğranmış taze soğan, maydanoz ve pul biberle süsleme yapılabilir. Tiritin yanına pilav, cacık, salata gibi birçok yemek eşlik edebilir.
Bunun yanı sıra, küçük parçalara ayırarak kase veya tabaklarda servis edebilirsiniz. İsterseniz tiriti ekmek içerisinde de servis edebilirsiniz. Tiriti farklı sunumlarla denemek size de ilham verebilir!
İpuçları
Tirit yaparken dikkat edilmesi gereken bazı püf noktaları vardır:
- Tirit yaparken kullanılacak etin iyi bir kalitede olması önemlidir. Kesinlikle çiğ görünümlü ya da yeşil renkli bir et kullanmayın.
- Tirit yapımında kullanılacak ekmeklerin taze olması gerekiyor. Kurumuş ekmekler kullanıldığı takdirde tiritin lezzeti olumsuz etkilenebilir.
- Suyu azaltmak için, et suyunu süzerek, içerisinde kalan kemiği kaynamadan önce çıkarın. Böylelikle Tirit suyu azalmadan kemiği kolayca çıkarabilirsiniz.
- Tiritin lezzeti, kullandığınız baharatlara bağlıdır. Tarhana, nane, kırmızı biber, tere, maydanoz gibi baharatları kullanarak, tiritin lezzetini arttırabilirsiniz.
- Sıcak olarak servis yapılması gereken tirit; soğuk servis edildiğinde lezzeti bozulur. Bu nedenle, tiriti servis yapmadan hemen önce hazırlayın.
Faydaları
Tirit, hem lezzeti hem de sağlıklı yapısıyla ön plana çıkan bir yemektir. İçeriğinde bulunan sebzeler, et ve tahıllar sayesinde vücuda birçok fayda sağlar. Özellikle sindirim sistemi sorunlarına iyi gelir ve kabızlık gibi problemleri önler. Ayrıca tiritin içinde bulunan protein sayesinde kas gelişimi ve onarımı için gerekli olan amino asitlerin alımı da sağlanır.
Tirit yapımında kullanılan nohut da sağlık açısından oldukça faydalı bir besindir. Nohut, yüksek protein, lif ve mineral içeriğiyle kalp sağlığına faydalıdır ve kan şekeri seviyesini de dengeleyerek diyabet riskini azaltır. Ayrıca nohut, kemik sağlığına katkıda bulunur ve kanser önleyici özelliği de vardır.
Tirit, vücuda verimli ve dengeli bir besin kaynağıdır. Sağlıklı bir öğün için tirit tüketebilirsiniz.
Tirit Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Tirit, Sivas mutfağına özgü bir yemek olmasına rağmen, farklı kültürlerde de benzer tariflere rastlamak mümkündür. Örneğin İran’a bağlı Gilan eyaletinde “Tahchin” adı verilen bir pilav türü, tiritin yapımına benzeyen bir yöntemle yapılır.
Ayrıca, Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi ülkelerde de tirit benzeri yemekler yapılır. Bu ülkelere özgü olan tirit tarifleri, Sivas mutfağındaki tiritle benzerlik göstermekle birlikte, bazı farklılıklar da içerir.
Tiritin tarihçesi de oldukça ilginçtir. Osmanlı döneminde orduda yemek yapımı ile ilgili olarak özel bir birlik olan “Has Mutfak” bulunurdu. Bu birlikte tirit, yemeklere lezzet ve tat vermesi için kullanılan bir baharat olan sumak ve taze nane yaprakları ile birlikte yapılırdı.
Tiritin diğer ilginç bir bilgisi de, yapımında kullanılan ekmeğin tarihi ile ilgilidir. Sivas’ta yapılan tiritin ekmeği “sucuk ekmeği” olarak bilinir ve Osmanlı döneminde ordudaki askerler sucuk ekmeği yemek isterlerdi.
